Kızıl Meydan nerede ? Kızıl Meydan adı nereden gelir? Tarihe damga vurmuş olan Kızıl Meydan, Rusya’nın başkenti Moskova’nın da temellerinin atıldığı önemli bir yerdir. Meydan, sadece Rus halkı için değil dünyada da çok önemli bir yere sahiptir. Eskiden meydanda idam törenleri düzenlenir ve devletin aldığı kararlar bu meydanda halka açıklanırmış. Kremlin Sarayı’na ev sahipliği yapması da Kızıl Meydanın önemi daha çok artırmaktadır.
Kızıl Meydan, Son yıllarda 2. Dünya Savaşı’nda Nazi Almanyası’nı yenen Sovyet Rusyası’nın kazandığı bu zaferin anısına her yıl kutlanan 9 Mayıs Zafer Bayramı için Rusya’nın askeri gücünü sergilediği geçit töreni ile anılıyor. Başta yeni yıl kutlamaları olmak üzere her yıl yüzlerce ulusal ve uluslararası organizasyona da ev sahipliği yapıyor.
Kızıl Meydan (Rusça telavuzu Krasnaya ploşçad)
Rusya‘nın başkenti Moskova ’nın dünyaca ünlü tarihi Kızıl Meydan adını, Kızıl kelimesinin Rusça’da karşılığı krasnaya sözcüğünden aldığı belirtiliyor. Her nekadar “Krasnaya” kelimesi sözlük anlamı ile aslında kızıl değil kırmızı olsa da dilimize bu şekilde çevrilmiştir. Ancak eski Rusçada çok iyi veya çok güzel olan şeyler için de krasnaya kelimesi kullanılırmış.
Tarihçesi
Kremlin’in duvarları 15’inci yüzyılda tamamlandıktan sonra yapılan Kızıl Meydan, tarih boyunca idamlara, gösterilere, geçit törenlerine ve mitinglere sahne oldu. Eskiden, şehrin merkezindeki en büyük pazar alanı olan meydan, Moskova’yı Rusya’nın belli başlı kentlerine bağlayan yolların kavşağı konumundaydı. Kızıl Meydana çeşitli dönemlerde konutlar, kiliseler, bir halk tiyatrosu ve bir basımevi yapıldı. Moskova’nın ilk halk kütüphanesi ile üniversitesi de burada açıldı.
Meydan 16’ıncı yüzyılda Kurtarıcı ve Svyatoy Nikolay kapıları önünde, üzerinde köprülen kurulan bir hendek ile Kremlin’den ayrılıyordu. Meydanın güneyinde, bir demir parmaklıkla çevrili taştan bir tribün (Lobnoye Mesto) yükselmekteydi. Çar’ın ukazları buradan ilan edilip ve ölüm cezaları gerçekleştiriliyordu. 1812 yılında Kızıl Meydanı Kremlin’den ayıran bu hendek kapatıldı.
1924 yılında Kızıl Meydan’da Sovyetler Birliği’nin kurucusu Vladimir Lenin için bir mozole yapıldı. İlk olarak ahşap yapılan Lenin Mozolesi 1930’da granit mermerden yapılarak halkın ziyaretine açıldı. 1930 yılında Kızıl Meydan’ın taşları yenilendi. 1818 yılında Minin ve Pojarski için meydanın ortasına dikilmiş olan anıt, geçit törenlerini ve gösterileri engellememesi için Vasili Blajenni Katedrali’nin önüne nakledildi. Sovyetler Birliği döneminde her yıl 1 Mayıs ve 7 Kasım’da (Ekim Devrimi) düzenlenen geçit törenleri, Kızıl Meydan’daki en önemli kutlama törenleriydi. Kremlin ve Kızıl Meydan 1990 yılında 13’üncü yüzyıldan beri Rusya tarihiyle olan güçlü bağları nedeni ile UNESCO Dünya Mirasları Listesi’ne girdi.
2008 yılında Sovyetler Birliği’nin yıkılışından beri ilk kez, 2’inci Nazi Almanyası’na karşı kazanılan tarihi zaferin yıldönümü olan “Zafer Günü” törenlerinde ağır askeri araçlar geçit törenlerine katıldı. 2010’da düzenlenen törenlerde Rusya, Bağımsız Devletler Topluluğu (BDT) ülkeleri ve ilk defa NATO’dan ABD, İngiltere ve Fransa’dan askerler de Kızıl Meydan’daki kutlamalara katılmıştı.
Kremlin’in hemen doğusunda, Moskova Nehri’nin kuzeyinde yaklaşık 73 bin 000 m²’lik bir alanı kaplıyor. 1875 yapımına başlanarak 18981 yılında tamamlanan Devlet Tarih Müzesi meydanın kuzey ucunda yer alıyor. Güney uçta ise, 1554-60 arasında yapılmış Vasili Blajenni Katedrali yer alıyor. Doğu yakasında, Rusların “Riyadıy” adıyla anlandırdıkları ticaret galerileri bulunuyor. 1953’te, bu galerilerin yeniden düzenlenmesinden sonra Devlet Satış Mağazaları (GUM) açılmıştı.
Sovyetler Birliği’nin kurucusu Vladimir Lenin’in 1930’da tamamlanan anıtmezarı ise batısında, hemen Kremlin’in duvarının önünde yer alıyor. Vladimir Lenin’in anıtmezarının yakınındaki öbür mezarlar da Kremlin duvarı boyunca yer alıyor.
Kızıl Meydan’da neler var?
Her yıl milyonlarca turisti ağırlayan dünyaca ünlü bu meydanın çevresinde birbirinden önemli ünlü ve tarihi yapılar bulunuyor. Mimarisi ile ün yapmış bir katedralden alışveriş yapabileceğiniz bir alışveriş merkezine kadar farklı yapılar da meydanın çevresindeki gezilecek yerler arasındadır.
Kremlin Sarayı
Kremlin Sarayı, Kızıl Meydan da bulunan en önemli yapılardan biridir. Kremlin “kale”, “hisar”, “şato” anlamlarına gelen ve çoğu tarihi Rus kentinin merkezinde bulunan muhkim yapıların bütünüdür. Moskova Kremlini en tanınmışları arasındadır.
Moskova’daki Kremlin Sarayı, devrim öncesinde Rus çarlarının konutu olarak kullanılıyordu. Moskova Irmağı’nın 40 metre yükseğinde yer alan Borovitskiy Burnu üzerinde 28 hektarlık bir alana yayılan, çevresi 20 metre yüksekliğindeki 2 km’lik yapıların en eskisi Spas na Boru (Ormandaki Kurtarıcı Aziz) Kilisesi.
15’inci yüzyılda ilk Kremlin’in yerine İtalyan mimari anlayışla yeni bir saray yapılmıştır. 1487 yılında Beklemişhev Kulesi, 1490’da Borovitskaya Kulesi, Aziz Nikola ve Aziz Flor kapıları eklenmiştir. 3’üncü İvan döneminde birkaç katedral daha yapılmıştır. Dini yapılar Bizans, diğer yapılar İtalyan etkisi taşımaktadırlar. 1527 yılından sonra yapılan değişiklikleri ise Alman, İngiliz ve Hollandalı mimarlar gerçekleştirmiştir.
Kremlin’in en önemli yapılarından olan Büyük İvan Çan Kulesi’nin yapımına 1505 yılında başlamıştir ve 1600 yılında tamamlanmıştır. Çan Kulesi’nde dünyanın en büyük çanı olan 218 ton ağırlığındaki Çar Kolokol (Çanların Çarı) bulunuyor. 1838-1849 yılları arasında Bolşoy Kremlyovskiy Dvoryets (Büyük Saray) inşa edilmiştir. 1932 -1934’te Kremlin Tiyatrosu, 1961’de Kongreler Sarayı yapılmıştır. Kremlin, şu anda Rusya’nın en önemli simgelerinden biridir.
Kremlin Duvarı Mezarlığı
Moskova’daki Kremlin Duvarının Kızıl Meydan’a bakan kısmıdır. Sovyetler Birliği’nde hükümetleri çok sayıda önemli Sovyet ve uluslararası komünist lideri buraya defnetme kararı almıştır. Kızıl Meydana ilk defin işlemi 10 Kasım 1917 tarihinde gerçekleşmişti.
Askeri Devrim Komitesi’nin kararıyla Ekim Devrimi sırasında hayatını kaybeden 238 Kızıl muhafız iki toplu mezarda defnedildi. 1919 yılında ise 25 Eylül 1918’deki sol SR’ların terörist saldırılarında hayatını kaybeden Bolşevik Partisi Moskova sekreteri Vladimir Zagorski defnedildi. Aynı saldırılarda Sovyetler Birliği Komünist Partisi genel sekreteri Vladimir Lenin de ağır yaralanmıştı.
Dorogomilovski Sovyeti binasındaki yaşanan patlamada yaşamını yitirenler, Posta ve Telgraf Komiseri Vadim Podbelski, Amerikalı gazeteci John Reed, Bolşevik Parti Moskova sekreteri Feodor Artyom, diplomatlar Vaclav Vorovsky ve Peter Voikov Mezarlıkta yatanlar arasında bulunuyor.1924 yılında Lenin’in cenazesinin bulunduğu Lenin’in Mozolesi Kremlin Duvarı Mezarlığının çekim merkezi olmuştur. Mozole arkasında Sovyet liderleri Yakov Sverdlov, Feliks Dzerjinski, Mikhail Frunze, Mikhail Kalinin, Georgy Jukov, Andrei Jdanov, Josef Stalin, Kliment Voroşilov, Semyon Budyonny, Mikhail Suslov, Leonid Brejnev, Yuri Andropov ve Konstantin Çernenko’nun mezar ve heykelleri bulunuyor.
Senatskaya Kulesi’nin iki tarafında da 1925-1984 arasında yaşamını yitirmiş SSCB Komünist Partisi üyeleri, bazı yabancı komünist partilerin liderleri, komutanlar, diplomatlar, önde gelen bilim ve sanat insanlarının külleri yer alıyor. 1961 yılında uzaya çıkan ve dünyanın çevresini turlayan Yuri Gagarin, Soyuz 1 ve Soyuz 11 kazasında hayatını kaybeden kozmonotlar ve Sovyet uzay program tasarımcısı Sergei Korolyov’un da mezarları burada bulunuyor. 1967 yılında ise Kremlin Duvarındaki Alexander Bahçesinde Meçhul Asker Anıtı açıldı.
Gum Alışveriş Merkezi
Kızıl Meydan’ın en zarif binalardan birisi olan Gum aslında alışverişs merkezinin ötesinde nefis bir yapıdır.1520 yılında tamamen taştan yapılan ilk çarşı, 1812 Borodino Savaşı sonrası Napolyon’un Moskova’yı işgali esnasında topçular tarafından yıkılmıştır. Bugün yapı bir Rus mimarının 1890 – 1893 arasında yaptığı bina şeklindedir. Yeni inşaat aynı zamanda gerçekleştirilen ilk Neo-Rus mimari tarzı olarak kabul ediliyor. İnşaatta ilk defa çelik konstrüksiyondan yapılan taş duvarlar ve merkezi ısıtma sistemi kullanılmıştır.
1917 Bolşevik ihtilalinden sonra devletleştiridi, Stalin’in karargahı oldu ve adı “Gasudarstvinny Universalniy Magazin” diye değiştirildi. Her bir kelimenin baş harfinin kullanılması sonucu “GUM” adını ortaya çıktı. GUM kelime olarak “Evrensel Devlet Mağazaları” anlamına geliyor. Moskova’da 1917 ihtilalinden önce toplam 1200 tane dükkan bulunuyordu. Bolşevik ihtilali sonunda halka dağıtılacak yiyecek içecek ve mühimmat deposu olarak kullanıldıysa da 1928 yılında Stalin emriyle kapatılıp onun karargahı oldu. Rusyada komünist rejim esnasında halkın çıkmasının yasak olduğu binanın en üst katında seksiyon 100 isimli gizli oda sadece Politbüro ve partinin önde gelenlerinin elbise ihtiyaçlarını karşıladıkları yerlerden birisiydi.
Türkler tarafından restore edildi
Bir dönem kaderine terk edilen yapı, Sovyetler’in dağılma aşamasında bir Türk inşaat şirketi tarafından restore edilerek bugünkü haline aldı. Türklerin yaptığı restorasyon sonucu oldukça yüksek cam tavandan içeri giren güneş ışığı iç mekanın tamamen aydınlatılmasına yaramakla beraber oldukça ferah bir ortam yarattı. Moskova’da oldukça rafine bir iç dizayna sahip olan bu yapı, yüksek cam tavanları ve çelik konstrüksiyon duvarlarıyla adeta İngiltere tren istasyonlarını anımsatmaktatır. Üç katlı en üst katta birbirine paralel uzun koridorları olan ve Moskova’nın en pahalı alış veriş merkezidir. Toplam 242 metre cephesi olan bina 80 bin m2’lik bir alan üzerine kuruldu. GUM, Rusya’da ilk özelleştirilen kurum olmaktadır. Yüzde 50’si şahsa diğer yarısı ise devlete aittir.
Aziz Vasil Katedrali
Kızıl Meydan’da soğana benzeyen, rengarenk, kubbemsi çatılarıyla ünlü bir kadetral. Genellikle Kremlin Sarayı ile karıştırılmaktadır. Kadetral, Rus Devleti’nin Kazan ve Astrahan hanlıklarına karşı kazandığı zaferleri kutlamak amacıyla Korkunç İvan tarafından 1555-1561 yılları arasında yaptırılmıştır.
Değişik şekillerde tasarlanmış olan sekiz kubbe, sekiz ayrı zaferi simgeliyor. Daha önceki yıllarda som altından olan kubbeler 1670 yılandan sonra değişik renklerde boyanmış. En uzun kulesi yaklaşık 65 metre yükseklikte. Bölgede yaşayan halk arasında yapının bir İtalyan mimarın tasarımı olduğu, daha sonra yapıyı tekrar etmemesi için mimarın kör edildiği rivayeti bulunmaktadır. Kilise, bugün müze olarak kullanılıyor. Aziz Vasil Katedrali’nin yıldönümü için bina tamamen yenilendi. 10 yıldır devam eden restorasyon çalışmaları için devlet ve vakıflar 14 milyon dolar mali destek vermişti.
Milli Tarih Müzesi
Rusya’nın başkenti Moskova’da yer alan diğer önemli yapılardan Devlet Tarih Müzesi aslında bir grup müzeler topluluğunun yönetim merkezi durumundadır.1894 yılından itibaren oluşturulmaya başlanmıştır ve canlı bir tarih öğreticisi konumunda. Giriş katından itibaren salonları kronolojik bir sıra takip etmektedir. Yaklaşık 60 salonda jeolojik dönemlerden itibaren, arkeolojik ,antropolojik, etnoğrafik koleksiyonlar bir arada toplanmıştır. Bir başka deyişle müze Rusya topraklarındaki Paleolitik devirden itibaren başlayarak günümüzden itibaren 2 milyon yıl önce başlayarak on bin yıl önce sona eriyor. Sanatsal ve tarihsel bir biçimde 1903 yılına kadar elde edilen hazineleri halkın beğenisine sunuluyor. Devrim Müzesinde 1903-1990 yılları, Modern Tarih Müzesinde de 1990’dan günümüze kadar gelen sürecin ürünleri sergileniyor.
Yolunuz Moskova’ya düşer ve Kızıl Meydan’ı ziyaret ederseniz, Gazetem ofisi de Aziz Vasil kadetralinin devamındaki köprünün öbür ucunda bulunuyor, bizi de ziyaret edebilirsiniz.
Rusya’nın kalbi Kızıl Meydan
