Bağımsız Devletler Topluluğu (BDT) üye ülkeleri liderler zirvesi Özbekistan’ın ev sahipliğinde yapıldı. Zirvede Dağlık Karabağ konusu ve pandemi tartışılan konuların başında yer aldı.

Özbekistan Cumhurbaşkanı Şevket Mirziyoyev’in başkanlığında yeni tip koronavirüs (Covid-19) salgını nedeniyle video konferans yöntemiyle gerçekleşen toplantıda liderler konuşma yaptı.

Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, Dağlık Karabağ’da Azerbaycan ile Ermenistan arasında çatışmaların yaşandığını anımsatarak, “Bu çatışmalar, insanların ölümüne neden oldu, Güney Kafkasya’da durumu kötüleştirdi, terör tehdidinin yayılmasıyla ilgili riskleri artırdı.” dedi.

Azerbaycan, Ermenistan ve Rusya’nın 10 Kasım’da Dağlık Karabağ’da ateşkesi sağlayan ortak açıklama yaptığını vurgulayan Putin, bunun genel olarak uygulandığını dile getirdi.

Putin, “Uluslararası toplum ve ülkelerimizin, mültecilerin bölgeye dönüşü, tahrip edilen altyapının ve tarihi, dini ve kültürel objelerin yeniden oluşturulması konusu dahil etkilenen bölgelerde insani yardım sorunlarının çözümü konusunda yardımcı olması gerekiyor.” ifadelerini kullandı.

“Ermenistan ordusunun yüzde 80’ini yok ettik”

Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev, uzun yıllardır Azerbaycan topraklarını işgal altında tutan Ermenistan’ı savaşta yendiklerini belirtti.

Aliyev, “Savaşta Ermenistan ordusunun potansiyelinin yüzde 80’i yok edildi. Bu savaş Azerbaycan için vatan savaşı, topraklarını kurtarma savaşıydı.” diye konuştu.

1990’lı yıllarda Ermenistan’ın Azerbaycan’daki iç karışıklıkları fırsat bilerek Dağlık Karabağ ve çevresindeki 7 ili işgal ettiğini hatırlatan Aliyev, 1 milyon Azerbaycanlının göçmen durumuna düştüğünü, şehirlerin Ermenistan güçlerince yıkıma uğratıldığını kaydetti.

Aliyev, kendi güçleri ve kahraman askerleri sayesinde işgale son verdiklerini belirterek, müzakere sürecinin son yıllarda Erivan yönetiminin provokatif açıklama ve adımları sayesinde çıkmaza girdiğini hatırlattı. Aliyev, “Ermenistan yöneticileri bizi tehdit ediyordu. ‘Ermeni tankları Bakü’ye gelecek’ diyorlardı. Sonuçta o tanklar Bakü’ye geldi ama zafer nedeniyle düzenlenen askeri geçit törenine ele geçirilen savaş ganimetleri olarak geldi.” ifadelerini kullandı.

Savaşın Rusya’nın ara buluculuğunda 10 Kasım’da imzalanan anlaşmayla sona erdiğini söyleyen Aliyev, bu süreçte Putin ve Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ile sürekli irtibat halinde olduğunu kaydetti. 

Aliyev, “Putin dün ‘Dağlık Karabağ Azerbaycan toprağıdır’ şeklinde açıklama yaptı. Bu çok önemli bir açıklamadır. Bu hem de 10 Kasım’da imzalanan bildiriyi ihlal etmek isteyen bazı Ermenistanlı güçler için de dikkat etmeleri gereken açıklamadır. Bölgede barışın hakim olması Erivan yönetiminin bundan sonra atacakları adımlara bağlı olacak.” şeklinde konuştu. 

Kırgızistan, Dağlık Karabağ’da diyaloğun devamından yana

Kırgızistan’da cumhurbaşkanlığı yetkilerini elinde bulunduran Meclis Başkanı Talant Mamıtov, BDT’nin geleceğinin istikrar, güvenlik ve iyi komşuluk meselesinden ibaret olduğunun altını çizerek, “Kırgızistan, Dağlık Karabağ’ın çevresinde barışın en kısa zamanda tesis edilmesini endişeyle ve umutla izledi. Dağlık Karabağ’da bu aşamada varılan anlaşmaların diyalogun devamı için şartlar yaratacağını umuyorum.” değerlendirmesini yaptı.

Kazakistan Cumhurbaşkanı Kasım Cömert Tokayev, BDT ülkeleri liderlerine bölgede barışı sağlamak için özel bir sorumluluk yükü almaları gerektiğini söyledi.

Tokayev, temel görevlerinin halklar arasında bölücü değil karşılıklı yarar sağlayan iş birliği kurmanın yollarını aramak olduğunu anlatarak, “Halklarımız birbiriyle barış ve uyum içinde yaşamak istiyor.” ifadesini kullandı.

Tokayev, BDT liderlerine Covid-19 salgınına karşı birlikte mücadele çağrısı yaptı.

Tacikistan Cumhurbaşkanı İmamali Rahman, BDT ülkeleri arasında ortak bir terör listesi oluşturulmasını önerdi. Rahman, “Bu listeyi oluşturmanın acil olduğunu düşünüyorum.” dedi.

Moldova Cumhurbaşkanı İgor Dodon da Covid-19 salgınının ülkesinin ekonomisini kötü şekilde etkilediğini aktararak, “Moldova’nın son 9 ayda tarım üretimi yüzde 25 geriledi, ​​gayri safi yurtiçi hasılaya oranı yüzde 8 düştü.” görüşünü paylaştı.

Sorunların çözümü konusunda Moldova hükümetin bazı önlemler aldığını dile getiren Dodon, bunun ülkedeki sosyoekonomik alanda felaketi önlediğini ifade etti.

Belarus Cumhurbaşkanı Aleksandr Lukaşenko, eski Sovyet ülkeleri arasında entegrasyon mekanizmasının güçlendirilmesinin gerekliliğinin kaçınılmaz olduğunu söyledi. Lukaşenko, “Bu mekanizmanın güçlendirilmesi bir zorunluluktur. Bunun faydalarını ise devletlerimizin potansiyelini iyice açığa çıkardıktan sonra konuşabileceğimize inanıyorum.” diye konuştu.  

Özbekistan Cumhurbaşkanı Şevket Mirziyoyev, ülkesinin ortak sorunların çözümü konusunda yaklaşımlar geliştirmeye hazır olduğunu ve BDT ülkeleri ile uçuşların karşılıklı olarak yeniden başlatılması gerektiğini belirtti.

Afganistan meselesine de değinen Mirziyoyev, bu meselenin barışçıl yöntemlerle çözümüne katkıda bulunulması önemini vurguladı.

Mirziyoyev, “Bu ülkedeki barış, BDT bölgesinde güvenlik ve istikrarın sağlanması için önemli unsur. Bu, aynı zamanda ülkelerimiz ile Güney Asya arasında ekonomi ve ticaret alanında iş birliğini geliştirmek için fırsattır.” şeklinde konuştu.

Zirvede gelecek toplantının 15 Ekim 2021’de Belarus’un başkenti Minsk’te yapılmasına karar verildi.