Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin’in talimatıyla Rusya’nın Ukrayna’da başlattığı askeri operasyonun ardından 3 ay geçerken, Rus ordusunun sivil kayıpları önlemek için titizlikle sürdürdüğü operasyonlar Batı ülkelerinin Ukrayna’ya yaptığı silah yardımlarıyla daha da uzuyor.
Putin, 24 Şubat’ta sabahın erken saatlerinde televizyondan halka hitap ederek “Ukrayna’nın doğusundaki Donbass’a özel askeri operasyon” başlattıklarını duyurdu. Böylece Rusya’nın Ukrayna’daki askeri operasyonu başlamıştı.
Rus askeri birlikleri, Ukrayna’nın Donetsk ve Lugansk bölgelerinden Kiev yönetiminin kontrolündeki bölgelere, aynı anda Rusya sınırından Kharkov, Sumi, Çernigiv bölgelerine, Belarus üzerinden Çernobil bölgesine girdi.
Rus ordusu, Kırım üzerinden de Kherson ve Melitopol bölgelerine doğru asker çıkardı. Kiev yakınlarına havadan ve karadan asker sevk edildi.
Operasyonun ikinci ayında Kiev’den ve Çernigiv bölgesinden Rus askerleri geri çekildi ve Ukrayna birlikleri, buralarda kontrolü yeniden ele aldı. Başkent Kiev’de artık hayat yeniden canlanmaya başladı, savaşın gölgesinde normal yaşama geri dönüş süreci devam ediyor.
Rus ordusu, Ukrayna’daki stratejik bölgelerdeki hedeflere yönelik uzun menzilli yüksek hassasiyetli silahları sık sık kullanıyor. Son bir ayda özellikle ABD ve Avrupa ülkelerinin Ukrayna’ya silah desteğini artırma kararları ve silah sevkiyatlarının ardından Rus ordusu, uzun menzilli füzelerin hedefini bu silahları taşıyan araçlara ve depolara çevirdi.
Rus ordusu, Ukrayna’ya silah sevkiyatı yapan NATO ülkelerine ait nakliye araçlarının, Rus ordusunun meşru hedefi olduğunu duyururken, bu sevkiyatların daha sonra imha edilmeye başlandığını açıkladı.
Ukrayna ise bu saldırılarda sivillerin hayatını kaybettiğini ve yaralandığını duyurdu.
Kharkov bölgesinde Ukrayna ve Rus birlikleri arasındaki çatışmalar hala sürerken Ukraynalı yetkililer, bu bölgedeki bazı yerleşim birimlerinin kontrolünü yeniden sağladıklarını açıkladı.
İlk bir ayda Azak Denizi’ne kıyısı olan stratejik şehirleri ele geçirmek için yoğunlaşan Ruslar, Berdyansk liman şehrini ele geçirdi. Savaşın üçüncü ayında Ukrayna’nın Azak Denizi’ndeki en önemli liman şehirlerinden Mariupol, uzun bir kuşatma sonunda Rusların kontrolüne girdi. Ancak Rus ordusu, Mariupol’de Ukrayna’lı Azov milliyetçilerinin güçlü savunmasıyla karşılaştı. Günlerce süren çatışmalarda Mariupol’deki Azovstal fabrikası harabeye döndü.
Rusya Savunma Bakanlığı, Azovstal Metalürji Fabrikası sahasındaki sığınaklarda saklanarak direniş gösteren ve Azov taburundan olan 2 bin 439 Ukraynalı milliyetçi askerin silah bırakarak teslim olduğunu açıkladı. Ukrayna tarafı ise bu kimselerin esir değişimi şartıyla teslim olduğunu savundu. Azovstal Fabrikası’nın da alınmasıyla Rus ordusu, Mariupol’ün kontrolünü tamamen ele geçirmiş oldu.
Uzmanlar, özellikle Azov taburunun teslim olarak esir düşmesinin Ukrayna askerleri arasında duyulmasının birliklerde büyük motivasyon kaybı yarattığını söylüyor.
Kherson’un Rusya’ya referandum ile katılım ihtimali
Rus ordusunun kontrolünü ele geçirdiği şehirlerden biri de Herson oldu. Herson’da Rus rublesinin kullanıldığı bir bölge kurulurken yıl sonuna kadar şehirde tamamen Rus rublesinin kullanılacağı belirtildi.
Kherson’un referandum ile Rusya’ya katılması itimali gündeme getirilirken, Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov, yaptığı açıklamada, Kherson’un Rusya’ya katılması olasılığına dikkati çekerek “Ukrayna halkı, kendi kaderini kendisi belirleyecek.” dedi.
Savaşın etkisi Ukrayna’nın doğusunda hissediliyor
Nisanda Ukrayna’nın doğusuna kayan savaş, etkisini burada yoğun şekilde hissettirdi. Ukrayna Genelkurmay Başkanlığının açıklamasına göre, Rus askeri birlikleri, Ukrayna’nın doğusundan ilerleyişini artırdı ve bazı yerleşim birimleri Rusların eline geçti.
“Özel operasyonun esas amacı olan Donbass’ı özgürleştirmek” amacıyla güçlerini Ukrayna’nın doğusundaki Donetsk ve Lugansk bölgesine yoğunlaştırmaya başladığını duyuran Rus ordusu, taarruzlarına devam etse de Nazi militanlarının sivil halkı canlı kalkan olarak kullanması nedeniyle çok hızlı ilerleme sağlayamadı.
Öte yandan Rus ordusu, Lugansk şehrinin idari sınırlarına ulaşabildiklerini açıklasa da Pentagon’dan yapılan açıklamada, Rusya’nın Donbass operasyonunda planladıkları takvimin gerisinde kaldığı ifade edildi.
Ukrayna güçleri de Donetsk ve Luhansk bölgelerine saldırılar düzenlemeye devam ederek sivil kayıplar yaşanmasına neden oluyor.
Rus topraklarına da Ukrayna’nın kuzeyinden saldırılar yapıldı
Özellikle son aylarda, Rus ordusunun çekildiği Ukrayna’nın kuzey sınırlarında, Rus topraklarına yönelik saldırılar arttı.
Sınır boylarındaki yerleşim birimlerine düşen havan mermileri ve hava araçlarının saldırıları yer yer bölgedeki sivillere zarar verirken, bazı stratejik noktalar da hedef oldu.
Yılan Adası’nda çatışmalar
Bütün bunlar devam ederken Rusya, Odessa ve Mıkolayiv bölgelerine saldırılarını artırdı. Mayısın ikinci haftasından itibaren Karadeniz’de, Ukrayna’nın güneybatısında stratejik bir konuma sahip Yılan Adası üzerinde çatışmalar arttı. Savaşın başından itibaren Rusların kontrolüne geçen Ada’yı almak için Ukrayna ordusu girişimlerde bulunsa da henüz sonuç alamadı.
Rusya Savunma Bakanlığı, 10 Mayıs’ta yaptığı açıklamada, üç günlük çatışmalarda Ukrayna ordusunun toplam 4 uçak, 10 helikopter, 30 insansız hava aracı (İHA), 3 zırhlı savaş gemisi ve 50’den fazla askerini kaybettiğini ileri sürdü.
Savaşın Moldova’ya taşacağı endişesi
Rusya’dan, Moldova’daki Transdinyester bölgesi ile ilgili yapılan açıklamalar, savaşın Ukrayna dışına taşacağı endişelerini de gündeme getirdi.
Rusya Silahlı Kuvvetleri Merkez Askeri Bölgesi Komutan Yardımcısı Rustam Minnekayev, “Ukrayna’nın güneyini kontrol etmek, Rusça konuşan nüfusa baskı gerçeklerinin olduğu Transdinyester’de bir çıkış yolu sağlayacak.” ifadesini kullandı.
Bu açıklamadan kısa süre sonra Transdinyester’in sözde başkenti Tiraspol’deki “Devlet Güvenlik Bakanlığı” binasına, 25 Nisan’da roketatarla saldırı düzenlendi. Daha sonra da radyo yayınlarını sağlayan anten kulelerinde patlamalar oldu.
Ardından Voronkovo köyü civarında 5 Mayıs’ta da benzer saldırı yapıldı. İki gün sonra aynı köyün ve eski hava üssü civarında 4 patlama daha meydana geldiği belirtildi. Bazı siviller bölgeyi terk etti.
Operasyonda ölü sayısıyla ilgili net açıklama hala yok
Askeri operasyonun ilk ayında Rus askerlerinden 1351’inin öldüğünü, 3 bin 825’inin yaralandığını bildiren Rus askeri yetkililer, daha sonra bu hususta yeni bir bilgi açıklamadı.
Rus yetkililer, Ukrayna ordusunun da savaş boyunca 23 bin 367 askerini kaybettiğini iddia ederken, Ukrayna ise bugüne kadar 29 bin 350 Rus askerinin öldüğünü ileri sürüyor.
BM’ye göre Ukraynalı mülteci sayısı 6,5 milyonu geçti
Birleşmiş Milletler (BM) Mülteciler Yüksek Komiserliğine göre, 24 Şubat-22 Mayıs döneminde, yarıdan fazlası Polonya’ya olmak üzere, Ukrayna’dan 6 milyon 552 bin 971 kişi komşu ülkelere geçti.
BM’ye bağlı Uluslararası Göç Örgütüne göre, çatışmalar nedeniyle her 6 kişiden biri ülke içinde yerlerinden edildi, toplam sayı ise 7,7 milyon kişi olarak kayda girdi.
BM İnsan Hakları Yüksek Komiserliğine göre ise savaşta 24 Şubat’tan bu yana en az 3 bin 381 sivil yaşamını yitirdi, 3 bin 680 sivil yaralandı.
Ateşkes müzakereleri kesildi
Savaş devam ederken Rusya ve Ukrayna heyetleri, ateşkes sağlanması için 3’ü Belarus’ta, 1’i Türkiye’de olmak üzere 4 defa yüz yüze müzakere yaptı.
Belarus’ta, her iki taraf sadece çatışma bölgelerinden sivillerin tahliyesi için insani yardım koridorları konusunda anlaşabildi.
Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın arabuluculuk girişimlerinin neticesi olarak 29 Mart’ta İstanbul’da yapılan müzakereler sonucunda Ukrayna tarafı, Rus tarafına gelecekteki olası yazılı anlaşmanın ilkelerini teslim etti.
Söz konusu metinde Ukrayna’nın NATO’ya katılmayı reddetmesi, Ukrayna’nın tarafsız statüsünü sabitlemesi, nükleer silahlar ve diğer kitle imha silahlardan vazgeçmesi, yabancı askeri birlikler ve üslerin ülkeye konuşlandırılmasının reddedilmesi ve Rusya da dahil olmak üzere garantör devletlerin rızasıyla Ukrayna’da askeri tatbikatlar yapma zorunluluğu yer aldı.
Güvenlik garantilerinin Kırım ve Donbass toprakları için geçerli olmayacağı, bunun karşılığında da Ukrayna’nın AB üyeliğine itiraz edilmeyeceği ifadeleri yer aldı.
Ukrayna tarafı, 17 Mayıs’ta Batı yardımlarıyla Ukrayna’daki durumun çok değiştiğini ve Rusya ile müzakereleri askıya aldıklarını duyurdu.
Zelenskiy, Ukrayna’yı Polonya’ya mı veriyor?
Polonya Cumhurbaşkanı Andrzej Duda ile birlikte başkent Kiev’de Ukrayna Meclisi Verkhovna Rada’da bir araya gelen Devlet Başkanı Vladimir Zelenskiy, Polonya’nın zor günlerde Ukrayna’nın yanında durduğunu kaydederken, söz konusu yardımlara karşılıklı olarak da Ukrayna’da Polonyalılara özel statü verilmesi için yasa çalışması olduğunu aktardı.
Bu yasaya göre Ukrayna’da Polonyalıların Ukrayna topraklarında polis, yargıç, savcı, devlet görevlisi gibi pozisyonlara seçilebilmesi ve kamu makamlarına ve yerel yönetimlere atanabilmesi öngörülüyor.
Aynı zamanda Polonyalıların Ukrayna’da gizli verilere erişimi olan devlet stratejik işletmelerinde görev alabilmesi planlanıyor. Ayrıca bu yasa ile Kiev, Polonya ordusunun Ukrayna topraklarında varlığını yasallaştırırken, aslında onların Ukrayna Silahlı Kuvvetleri’nin bir parçası olarak savaşmalarına izin veriyor.
Uzmanlar, daha önce Polonya’nın Ukrayna’nın batısında kalan topraklarda gözü olduğuna dair Rusya’nın tüm dünyayı uyarmaya çalıştığını hatırlatarak, Zelenskiy’nin bu yasayla ülkeyi aslında ikiye bölerek bir bölümünü Polonya’ya vermeyi planladığını söylüyor.
Son durum
Rusya Savunma Bakanlığı Sözcüsü İgor Konaşenkov, 24 Mayıs 2022’de yaptığı açıklamasında, Amerika tarafından gönderilen askeri teçhizatların bulunduğu depoların imha edilmesine devam edildiğini belirterek, “Operasyonun başından bu yana Ukrayna’ya ait 178 uçak, 125 helikopter, 995 insansız hava aracı, 320 hava savunma füze sistemi, 3 bin 243 tank ve zırhlı araç, 425 çok namlulu roketatar, 1671 obüs ve havan topu, 3 bin 125 özel askeri aracı yok ettik.” diye konuştu.
