Rusya’nın da desteğiyle doğalgaz ticaretinde merkez haline gelmek üzere çalışmalarını sürdüren Türkiye, uluslararası doğal gaz projeleri, sıvılaştırılmış doğal gaz (LNG) tesisleri ve bölgedeki tek gaz ticaret piyasasına sahip olmanın avantajıyla bu hedefi gerçekleştirmeye hazırlanıyor.
Türkiye, uluslararası doğal gaz projeleriyle bölgedeki enerji arz güvenliğine katkı sağlarken, doğal gazın ticaretinin yapıldığı ve fiyatının belirlendiği bir merkez haline gelmek üzere çalışmalarını hızla sürdürüyor.
Rusya’nın doğal gazını dış piyasalara ihraç edebilmek için Türkiye’de bir gaz merkezi kurulmasına yönelik teklifi sonrası söz konusu çalışmalara ilişkin yol haritasının yıl sonuna kadar netleşeceği açıklandı.
Türkiye, mevcut durumda toplamda 7 uluslararası doğal gaz boru hattı, 2’si yüzer depolama ve gazlaştırma ünitesi (FSRU) olmak üzere 4 LNG tesisi ve 2 yer altı doğal gaz depolama tesisiyle güçlü bir altyapıya sahip bulunuyor.
Uluslararası projelerden TürkAkım, Rusya’nın Anapa şehrinden Kırklareli Kıyıköy’e uzanan 930’ar kilometre uzunluğundaki iki deniz hattından oluşuyor. Hatlardan biri Türkiye’nin ulusal şebekesine bağlanırken, diğeri Türkiye’den transit geçecek gazın Avrupa’ya taşınmasını sağlıyor. Her bir hattın yılda 15,75 milyar metreküp gaz taşıma kapasitesi bulunuyor.
Rusya’dan Karadeniz geçişli bir hat ile Türkiye’ye ulaşan ve Mavi Akım adıyla bilinen Samsun-Ankara Doğal Gaz Ana İletim Hattı, Samsun’dan başlayarak Amasya, Çorum, Kırıkkale üzerinden Ankara’ya yıllık 16 milyar metreküp gaz arzı sağlıyor.
Ayrıca, TürkAkım’ın devreye alınmasıyla atıl hale gelen ve Bulgaristan sınırında Malkoçlar giriş noktasından Hamitabat, Ambarlı, İstanbul, İzmit, Bursa, Eskişehir güzergahını takip ederek Ankara’ya ulaşan Rusya-Türkiye Doğalgaz Boru Hattı da bulunuyor. Söz konusu hat Batı Hattı adıyla biliniyor.
Azerbaycan ve İran’dan gaz taşıyan boru hatları
Azerbaycan gazını Türkiye ve Türkiye üzerinden Avrupa’ya ulaştıran Trans Anadolu Doğal Gaz Boru Hattı (TANAP) hali hazırda 6 milyar metreküpü Türkiye ve 10 milyar metreküpü Avrupa olmak üzere yıllık 16 milyar metreküp gaz taşıyor.
Kapasitesi 32 milyar metreküpe kadar artırılabilecek şekilde tasarlanan TANAP’ta kapasite artışının gerçekleştirilmesine ilişkin karar alındı ve bu yöndeki çalışmaların başlaması bekleniyor. Gürcistan-Türkiye sınırında Posof’tan başlayan TANAP, 20 il, 67 ilçe ve 600 köyden geçerek Yunanistan sınırında Avrupa ülkelerine gaz iletimi yapan Trans Adriyatik Boru Hattı’na (TAP) bağlanıyor.
Türkiye, Azerbaycan’dan Bakü-Tiflis-Erzurum Doğal Gaz Boru Hattı ile de gaz tedarik edebiliyor.
Doğu Anadolu Doğal Gaz Ana İletim Hattı ise İran’dan yıllık 10 milyar metreküpe kadar doğal gazı Türkiye piyasasına ulaştırıyor.
Türkiye ve Yunanistan doğalgaz şebekelerinin enterkoneksiyonunu ile gazın Türkiye üzerinden Yunanistan’a arz edilmesini sağlayan Türkiye-Yunanistan Doğalgaz Enterkoneksiyonu da 2007’den bu yana faal durumda bulunuyor.
Karadeniz’de 540 milyar metreküp olan doğal gaz keşfini 2023’ün ilk çeyreğinde üretim aşamasına getirmeyi hedefleyen Türkiye, gelecek dönemde piyasaya arz edilme ihtimali yüksek olan Doğu Akdeniz, Türkmen ve Irak gazının Avrupa piyasalarına ulaştırılması açısından da kritik önemde bulunuyor.
LNG ve depolama tesisleri, enerji arz güvenliğinde kilit önemde
Enerji arz güvenliğinin ve kaynak çeşitliliğinin sağlanması açısından hali hazırda tüm dünyada yaşanan enerji krizinde önemi daha net şekilde anlaşılan LNG altyapısında Türkiye avantajlı konumda bulunuyor.
Türkiye’nin ilk FSRU tesisi olma özelliğini taşıyan ve İzmir’de Etki Liman İşletmeleri tarafından işletilen tesisin şebekeye günlük 20 milyon metreküp gaz verme kapasitesi bulunuyor.
Türkiye’nin devreye aldığı son projelerden biri olan Dörtyol’daki FSRU terminali ve Ertuğrul Gazi gemisi ise, dünyada yaklaşık 40 adet olan FSRU’ların son örnekleri arasında yer alıyor.
Yılda yaklaşık 2,5 milyar metreküp gazlaştırma kabiliyetine sahip Ertuğrul Gazi, 170 bin metreküp LNG depolayabiliyor. Doğal gazın sıkıştırılmış hali olan LNG, yaklaşık 600 kat sıkıştırılarak sıvı halde taşınabiliyor.
Ertuğrul Gazi’nin depolayabildiği LNG’nin gaz karşılığı yaklaşık 110 milyon metreküp, geminin günlük maksimum gazlaştırma kapasitesi ise 28 milyon metreküp seviyesinde bulunuyor.
İzmir’deki EgeGaz LNG terminali de 170 milyon metreküp gaz depolama kapasitesi ve 40 milyon metreküp günlük sevkiyat kapasitesiyle, Türkiye’nin LNG altyapısına katkı sağlıyor.
BOTAŞ’ın işlettiği Marmara Ereğlisi LNG Terminali, günlük 37 milyon metreküp gazlaştırma kapasitesi ve her biri 85 bin metreküp kapasiteli üç depolama tankıyla enerji arz güvenliğinin sağlanmasında önemli rol oynuyor.
Marmara Bölgesi’nin arz güvenliğine önemli katkıda bulunacak Saros FSRU tesisinin yapımı ise devam ediyor.
Doğalgaz talebinin yüzde 20’si depolanacak
Türkiye’nin ilk doğal gaz depolama tesisi olan Silivri Yer Altı Doğal Gaz Depolama Tesisi yıllık 4,6 milyar metreküp, Tuz Gölü Yer Altı Doğal Gaz Depolama Tesisi ise 1,2 milyar metreküp gaz depolayabiliyor.
Tuz Gölü’ndeki tesisin depolama kapasitesinin 5,4 milyar metreküpe ulaştırılması için çalışmalar devam ediyor. Bu çalışmalar tamamlandığında, yıllık 10 milyar metreküpü bulan doğal gaz depolama kapasitesiyle ülkenin yılda 60 milyar metreküpe ulaşan gaz ihtiyacının yüzde 20’sinin depolanabilmesi hedefleniyor.
Bölgedeki tek gaz ticaret piyasası Türkiye’de
Türkiye’nin enerji piyasa işletmecisi Enerji Piyasaları İşletme AŞ (EPİAŞ) bünyesinde kurulan ve bölgedeki tek doğal gaz borsası olan Organize Toptan Doğal Gaz Piyasası’nda gaz fiyatı serbest şekilde oluşuyor.
Faaliyete 1 Eylül 2018’de geçen piyasanın derinliği giderek artıyor.
Türkiye’nin doğalgaz merkezi olması fikri Putin’den çıkmıştı
Ekim ayında Rusya Enerji Haftası Forumu’nda konuşan Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, Avrupalı tüketicilerin ilgilenmesi halinde Rusya’nın Avrupa’ya gaz tedarikleri için Türkiye’de bir ‘doğalgaz transit merkezi” oluşturarak Kuzey Akım üzerinden kaybettiği transit hacmi Karadeniz bölgesi üzerinden Avrupa’ya taşıyabileceğini söylemişti.
Putin, Baltık Denizi’nde Kuzey Akım saldırıları sonrası transit hacimlerinde büyük kayıp yaşandığını vurgularken, “Bu transit hacimler Karadeniz Bölgesi’ne de taşınabilir ve böylece Rus doğalgazının Türkiye üzerinden Avrupa’ya tedariki için ana rotalar oluşturabiliriz. Ortaklarımız ilgileniyorsa Türkiye’de Avrupa’nın en büyük transit gaz merkezini oluşturabiliriz. Böyle bir çözüm ekonomik olarak daha makul ve daha güvenlidir” ifadelerini kullandı.
Yakın zamanda Rusya’nın Türkiye’de doğalgaz merkezi kurulmasına yönelik teklifiyle ilgili gelişmeleri de değerlendiren Putin, “Neden Avrupa’ya gaz sevkiyatları için Türkiye’de olası bir merkez kurulmasını teklif ettiğimizin açık olduğunu düşünüyorum. Çünkü Avrupalı ortaklarla doğrudan çalışmak çok zor. Ayrıca, boru hatlarının bombalanmasıyla ilgili trajik olayları da biliyoruz. Avrupalılar, neredeyse her zaman olduğu gibi çıkarlarına temelden zarar veriyor olsa da sessiz kalıyorlar.” diye konuştu.
Kuzey Akım boru hattında yaşanan patlamayı bir terör saldırısı olarak niteleyen Putin, “Tüm bunlar Danimarka, İsveç ve Almanya’nın münhasır ekonomik bölgesinde yaşandığı için bunları kontrol etmemiz zor. Bu anlamda Türkiye ile çalışmak bizim için daha kolay. Birincisi, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan sözünün eri olduğu için anlaşmamız belki bazen zorlu olsa da onunla eğer bir konuda anlaşırsak, gerçekleştirmeye çalışırız. İkincisi ise Karadeniz sularını kontrol etmemiz daha kolay.” değerlendirmesinde bulundu.
Putin, Türkiye’de bir doğal gaz merkezi kurulması halinde söz konusu gaz için alıcılar bulunacağından emin olduğunu vurgulayarak, “Bakalım bu kış ve önümüzdeki kış neler olacak. Ama yeni sözleşmelerin imzalanacağından eminim.” dedi.
