Milli Savunma Bakanı Hulusi Akar, Rusya-Ukrayna savaşı nedeniyle “gıda krizi” riskinin ortadan kaldırılmasına yönelik Türkiye’nin çabalarıyla oluşturulan ve süresi 18 Mart’ta dolacak “Tahıl Koridoru”nun devamına yönelik çalışmaların sürdürüldüğünü bildirdi.

Milli Savunma Bakanı Akar, konuya ilişkin soru üzerine yaptığı açıklamada, “Tahıl Koridoru”ndan bugüne kadar 790 gemi ile 23,5 milyon tona yakın tahılın taşındığını belirtti.

Bakan Akar, anlaşmanın süresinin 18 Mart’ta dolacağını anımsatarak, “Tahıl girişiminin tarafları olan BM, Ukrayna ve Rusya ile görüşmelerimizi sürdürüyoruz. Ukrayna, girişimin ikinci defa uzatılmasına yönelik olumlu görüşünü açıkladı. Rusya da benzer şekilde girişimin uzatılması konusunda olumlu tavır sergiliyor. Biz de tüm tarafların katkısıyla tahıl girişiminin devam edeceğini temenni ediyor ve bekliyoruz. Bu yöndeki çalışmalarımızı sürdürüyoruz.” diye konuştu.

İlk gemi 1 Ağustos’ta Ukrayna’dan hareket etti

Türkiye’nin yoğun diplomatik gayretleri sonucu geçen temmuz ayında Birleşmiş Milletler (BM) ile koordineli olarak İstanbul’da “Müşterek Koordinasyon Merkezi” kuruldu ve tahıl ürünlerinin güvenli transferi buradan takip edilmeye başlandı.

Milli Savunma Bakanı Akar’ın taraflarla yaptığı görüşmeler ve “Müşterek Koordinasyon Merkezinin” yoğun çalışmaları sonucu 120 günü kapsayan anlaşma kapsamında tahıl yüklü ilk gemi olan Sierra Leone bayraklı Razoni, 26 bin ton mısır yüküyle 1 Ağustos 2022’de Ukrayna’nın Odessa Limanı’ndan Lübnan’ın Tripoli Limanı’na doğru hareket etti.

Razoni’den dört gün sonra üç gemi daha yaklaşık 60 bin ton tahıl ile Odessa ve Çernomorsk limanlarından ayrıldı. 13 Ağustos itibarıyla ayrılan gemilerin sayısı 17’ye ulaştı. Gemilerin büyük bölümü Tekirdağ, İskenderun ve İzmir gibi Türkiye’deki limanlara yanaştı.

İlk geminin ayrılmasından sonraki iki hafta içinde Ukrayna limanlarından çıkan gemi sayısı 25 olurken, taşınan tahıl miktarı 800 bin tonu geçti.

Dünya genelinde gıda krizi yaşanmasının önüne geçmek için yapılan çalışmalar sonucunda varılan mutabakat, sadece Ukrayna limanlarındaki gemilerin ayrılmasını değil, aynı zamanda İstanbul’da kontrolü yapılan gemilerin Ukrayna limanlarına giderek tahıl sevkiyatı yapmasını da kapsıyordu. Bu kapsamda, İstanbul Boğazı’ndan kontrolü yapılarak Ukrayna’ya giden ilk gemi Barbados bayraklı Fulmar S oldu. Gemi, 12 bin ton mısırı Çernomorsk Limanı’ndan alarak İzmir’e ulaştırdı.

“Lider diplomasisi” ile kriz aşıldı

Gemilerin tahıl sevkiyatı sürerken Rusya, 29 Ekim 2022’de Sivastopol’da gerçekleştirilen saldırılar nedeniyle tahıl girişiminin geçici olarak durdurulduğunu BM ve Türkiye’deki makamlara iletti. Bunun üzerine Ukrayna limanlarından gemi çıkışı durduruldu.

Krizin daha da derinleşmesine engel olmak için Türkiye harekete geçti. Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan konuya ilişkin, Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin ve Ukrayna Devlet Başkanı Volodimir Zelenskiy ile telefon görüşmeleri gerçekleştirdi.

“Lider diplomasisi” gerçekleştiren Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın talimatı doğrultusunda, Milli Savunma Bakanı Akar da “Tahıl Koridoru”nun açık kalmasına yönelik yoğun çalışma yürüttü.

Rusya Savunma Bakanı Sergey Şoygu, Ukrayna Savunma Bakanı Oleksii Reznikov ve Ukrayna Altyapı Bakanı Oleksandr Kubrakov ile yakın temas içinde olan Akar, görüşmelerinde “tahıl girişiminin tüm taraflar için yararlı olduğu, bunun bozulmasının tüm taraflar için sıkıntı oluşturacağını” vurguladı.

“Kırmızı hat” bir kez daha devrede

Tahıl krizinin çözümüne yönelik çalışmalar kapsamında, mayıs ayında hayata geçirilen “kırmızı hat” diplomasisi de bu süreçte Bakan Akar’ın talimatı üzerine yeniden aktive edildi.

Milli Savunma Bakanlığı yetkilileri, anlaşmanın uzatılmasına yönelik, Ukrayna ve Rusya askeri yetkilileri ile bu hat üzerinden yoğun görüşmeler gerçekleştirdi.

Telefon diplomasisi ve görüşmelerin ardından Türkiye, Ukrayna, Rusya askeri heyetleri ve BM temsilcileri, “Tahıl Koridoru”nun temellerinin atıldığı Kalender Kasrı’nda bir araya geldi.

Olumlu geçen görüşmelerin ardından anlaşmanın geçerliliğinin dolmasına iki gün kala Cumhurbaşkanı Erdoğan yaptığı açıklamada, “anlaşmanın 120 gün süreyle uzatılmasına karar verildiğini” kamuoyuna duyurdu.

Söz konusu uzatma kararının süresi 18 Mart’ta dolacak. “Tahıl Koridoru”nun açık kalmaya devam etmesi için görüşmelerin sürdüğü öğrenildi.

Devam eden sevkiyat kapsamında, Ukrayna limanlarından dün itibarıyla ayrılan gemi sayısı 790’a ulaştı, sevkiyatı yapılan buğday, mısır, arpa gibi tahıl ürünlerinin miktarı 23 milyon 400 bin tonu geçti.

Koridordan geçen tahılların yüzde 40’ı Avrupa’ya, yüzde 30’u Asya’ya, yüzde 13’ü Türkiye’ye, yüzde 12’si Afrika’ya ve yüzde 5’i Orta Doğu’ya taşındı.

Rusya ne diyor?

Türkiye, Ukrayna, Rusya ve Birleşmiş Milletler (BM) arasında 22 Temmuz’da İstanbul’da gerçekleştirilen tahıl sevkiyatı anlaşmasının uzatılmasıyla ilgili soruyu yanıtlayan Kremlin Sözcüsü Dmitry Peskov, bu anlaşmanın uygulanması konusunda pek çok soru işaretinin olduğunu kaydetti.

Peskov, “Burada tahılın nihai alıcıları, tahılın nereye gittiği konusunda çok soru işareti var. Tahılın ikinci kısmıyla ilgili de sorunlar herkes tarafından biliniyor” ifadesini kullandı.

Rusya Dışişleri Bakan Yardımcısı Aleksandr Grushko, Avrupa Birliği’nin (AB) İstanbul’da imzalanan tahıl anlaşmasının bir parçası olarak Rusya’nın tahıl ve gübre ihracatı üzerindeki kısıtlamaları kaldırma sözlerini yerine getirmediğini söyledi.

Gazetecilere yaptığı açıklamasında, Avrupa Birliği’nin Karadeniz Tahıl Girişimi kapsamında Rus gübresi ve tahılının tedariklerindeki kısıtlamaları kaldıracağına dair Birleşmiş Milletler (BM) Genel Sekreteri António Guterres’e verdiği sözleri pratikte yerine getirmediğini kaydeden Grushko, “Çalışmalarda herhangi bir ilerleme sağlanamıyor, çünkü Avrupa Komisyonu, Rus tahılına yaptırımların geçerli olmadığını açıklığa kavuşturulmuş olmasına rağmen bu yaptırımlar nakliye ve ödemeler için geçerli değil” diye konuştu.

Grushko, özellikle Batı ülkelerinin limanlarında gübre yüklü gemilerin halen bekletildiğini söylerken, tahıl yüklü gemilerin sigorta problemleriyle birlikte tahıl ticaretinin ana finans operatörü olan Rus bankası Rosselkhozbank’ın SWIFT ile bağlantısının olmadığını hatırlattı.

“AB, BM’ye verdiği sözü tutmuyor ”diyen Dışişleri Bakan Yardımcısı, bu durumun da sadece tarım ürünleri ticaretinde çok büyük engeller oluşturmakla kalmadığını, aynı zamanda gıda güvenliğini de tehdit ettiğini sözlerine ekledi.