Avrupa Birliği (AB), yaptırım uyguladığı Rus petrolünün en büyük alıcısı konumuna gelen Hindistan’dan rafine petrol ürünleri alımını rekor seviyede artırdı. AB’nin enerji arz güvenliğini sağlamak için kendi yaptırımlarının çevresinden dolaşması, Rusya’ya yönelik ambargo tutumundaki çelişkiyi ortaya koyuyor.

Batılı ülkeler son dönemde sıklıkla yaptırımlardaki hukuki boşlukların giderilmesinin önlenmesini söylem ve gündemlerinde tutuyor ancak Rus ürünlerinin hedeflendiği şekilde kıtaya girmesinin önünü kesmiyor.

AB’nin Rusya’dan ham petrol ithalatına ambargosu 5 Aralık 2022’de, deniz yoluyla taşınan dizel ve sıvı yakıt (fuel-oil) gibi çeşitli rafineri petrol ürünlerine yönelik ithalat yasağı ve bu ürünlere tavan fiyat uygulaması ise 5 Şubat’ta başladı.

Londra merkezli uluslararası veri analitik şirketi Kpler’e göre, Hindistan’ın savaş öncesinde Ocak 2022’de Rusya’dan ham petrol ithalatı günlük 67 bin varil seviyesindeydi.

Savaşın başladığı Şubat 2022’de hiç Rus ham petrolü almayan Hindistan, Rusya’nın ambargolar sonrası petrolünü ucuza satmak zorunda kalmaya başlamasıyla ülkeden ham petrol ithalatını sürekli olarak artırdı.

Ucuz Rus ham petrolü alımını Mart 2022’de günlük 136 bin varil seviyesine çıkaran Hindistan, Haziran 2022’de Rusya’dan ham petrol alımını günlük 1,12 milyon varile kadar çıkardı.

AB’nin Rus ham petrolüne ambargo uygulamaya başladığı Aralık 2022’de Hindistan’ın ülkeden ham petrol alımı günlük 1,2 milyon varile ulaştı. Bu tarihten itibaren Hindistan’ın Rusya’dan ham petrol ihracatı hızla yükselerek mayısta günlük 2,15 milyon varili aştı ve yeni bir rekora imza attı.

Hindistan, savaştan önceki aya göre ülkeden ham petrol alımını mayısta neredeyse yüzde 1500 artırdı. Hindistan’ın Rusya’dan ham petrol alımı AB’nin ambargo uygulamaya başladığı Aralık 2022’ye göre mayısta yüzde 79 yükseldi.

Böylece, Hindistan Rus ham petrolünün en büyük alıcısı konumuna gelirken, Rusya da Hindistan’ın en büyük ham petrol tedarikçisi unvanını aldı. Savaş öncesinde en büyük pazarı AB olan Rusya, ham petrol ihracatının yüzde 90’ından fazlasını Hindistan ve Çin’e kaydırdı.

Hindistan’ın Rusya’dan ham petrol ithalatının ekonomik değeri yıllık 2,5 milyar dolar seviyesinden son bir yılda 30 milyar doların üzerine çıktı.

AB ülkelerinin Hindistan’dan rafineri petrol ürünleri ithalatı da zirvede

Savaş sonrasında AB’nin Hindistan’dan rafineri petrol ürünleri ithalatı da artışa geçti. Uygun maliyetli Rus ham petrolünü rafinerilerinde işleyen Hindistan, daha önce neredeyse hiç ihracat yapmadığı bazı AB ülkelerine dahi tedarikini artırdı.

Verilere göre, AB’nin enerji ticaret merkezlerinden biri olan Hollanda savaşın başladığı Şubat 2022’de Hindistan’dan günlük 28 bin varil seviyesinde rafineri petrol ürünleri ithal ederken, bu rakam Ocak 2023’te 76 bin varille zirveyi gördü. Hollanda’nın Hindistan’dan rafineri petrol ürünleri ithalatı mayısta günlük 49,2 bin varil oldu.

Savaş öncesi Hindistan’dan aralıklarla ithalat yapan Fransa, Rus petrolüne yaptırımların devreye girdiği Aralık 2022’den beri Hint rafineri petrol ürünleri ithalatını aralıksız sürdürdü. Bu tarihte günlük 12 bin varil olan ithalat seviyesi mayısta günlük 37 bin varile ulaştı.

Hindistan’dan savaş öncesindeki üç yılda neredeyse hiç petrol ürünleri ithalatı olmayan Almanya, Kasım 2022’de günlük 8,9 bin varille başladığı alımlarını günlük 10 bin varil üzerine çıkardı.

İtalya, Romanya, Belçika ve İspanya, özellikle son 6 ayda Hindistan’dan petrol alımlarını hızlandıran AB ülkeleri arasında yer aldı.

Hindistan Ticaret Bakanlığı verilerine göre, ülkedeki rafinerilerinin Avrupa’ya yıllık petrol ürünleri satışı geçen yıl yüzde 70’in üzerinde artarak 15 milyar dolara ulaştı.

AB’nin Rus ham petrolünü ve petrol ürünlerini satın almamasına rağmen Hindistan’dan rafineri ürünleri ithalatını giderek artırması, AB ticari kısıtlamaları ve yaptırımlarının ne derece uygulanabilir ve tutarlı olduğunun da sorgulanmasını beraberinde getiriyor.

Öte yandan, Rusya’dan dolaylı biçimde gelen petrol ürünlerinin ve boru hatlarından gelen ham petrolün de ambargo kapsamına alınması için AB üyesi 27 ülkenin oy birliği gerekiyor.

Enerji ve enflasyon konularında en zor dönemini geçiren AB ülkelerinin bu aşamada ekonomik koşulları daha da kötüleştirecek sert yaklaşımları benimsemesi beklenmiyor.

Rus petrolü Hindistan rafinelerinin önemli bir girdisi

Kpler Lider Ham Petrol Analisti Viktor Katona, AA muhabirine yaptığı değerlendirmede, Hindistan’ın Rusya’dan ithal ettiği ham petrolü rafinerilerinde işlediğini ve böylece “kendi rafineri petrol ürünlerine” dönüştürdüğünü belirtti.

İthal ham petrolün petrol ürünlerine dönüştürüldükten sonra ortaya çıkan dizelin Hindistan menşeli bir ürün haline geldiğini söyleyen Katona, şöyle konuştu:

“Ardından bu dizel Avrupa’ya ihraç ediliyor. Bu durum tam anlamıyla Avrupa’nın hala Rus ham petrolünü ithal ettiği anlamına gelmez çünkü teknik olarak dizel farklı bir ürün ve artık Hindistan menşeli hale gelmiş oluyor. Rus ham petrolünden üretilen dizel tedarikine ambargo uygulanması oldukça zor çünkü Rus ham petrolü Hindistan’ın son dönemdeki ham petrol ithalatının yüzde 40-45’ini oluşturuyor ve rafine edildiğinde Suudi Arabistan, Irak ve diğer ülkelerden gelen ham petrolle karışıyor. Yani AB, Hindistan’dan gelen rafineri petrol ürünlerine ya hiç yasak koymayacak ya da tamamen yasaklayacak çünkü dizele dönüştükten sonra kaynağını ayırt etmek imkansız.”

AB yetkilisi: Rus petrolünün rafine edilmiş halini ithal ediyoruz

AB Dış İlişkiler ve Güvenlik Politikası Yüksek Temsilcisi Josep Borrell, geçen ay Brüksel’de gerçekleştirilen AB-Hindistan Ticaret ve Teknoloji Konseyi öncesinde yaptığı açıklamada, AB’nin Rus petrolünü rafine ederek Avrupa’ya satan Hindistan’a katı davranması ve yaptırım uygulaması gerektiğini ifade etmişti.

Borrell, “Eğer Rus petrolüyle üretilen dizel veya benzin Hindistan’dan Avrupa’ya giriyorsa bu kesinlikle yaptırımların atlatılmasıdır ve üye ülkeler buna karşı önlem almak zorundadır.” değerlendirmesinde bulunmuştu.

Hindistan Dışişleri Bakanı Subrahmanyam Jaishankar da bu açıklamaya tepki göstermiş ve AB mevzuatı çerçevesinde Rus ham petrolünün Hindistan’da rafine edilmesinin ardından Rus malı muamelesi göremeyeceğini ve bunun AB yaptırımlarına tabi tutulamayacağını belirtmişti.

Borrell, daha sonra Hindistan’a yönelik katı açıklamalarından geri adım atmış ve Hindistan’ın Rus petrolünü almasının tamamen yasal olduğunu, Hindistan’ın AB’ye rafine petrol ürünü satmakta da özgür olduğunu açıklamıştı.

Borrell, “Rus petrol ihracatının neredeyse yüzde 36’sı Hindistan’a gidiyor. Bununla birlikte Hindistan’dan Avrupa’ya rafine petrol ürünü ihracatı neredeyse 7 kat arttı. İstediklerini yapmakta özgürler. Onlara Avrupa kurallarını empoze edemem. Rafine ürünün petrolden farklı bir ürün olduğunu düşünebilirsiniz. Gerçek şu ki biz Rus petrolünü ithal etmiyoruz ama Rusya’dan gelen petrolün rafine edilmiş ürünlerini ithal ediyoruz.” açıklamasında bulunmuştu.

Borrell, sonuç olarak yaptırımların çevresinden dolaşılmış olduğunu ve bu konuda çalışmaları sürdürdüklerini belirtmişti.

Rus ürünlerine tavan fiyat uygulaması

AB ülkelerinin Rusya’dan deniz yoluyla taşınan petrole yönelik ithalat yasağı ve varil başına 60 dolar tavan fiyat kararları 5 Aralık’ta uygulamaya girmişti.

Bu kapsamda, Rus petrolünün üçüncü ülkelere belirlenen fiyattan daha yüksek bir seviyede satılması durumunda G7 ve AB ülkelerindeki şirketler, bu petrole nakliye, sigorta ve aracılık gibi çeşitli hizmetleri sunamıyor. Söz konusu hizmetlerin sağlanabilmesi için Rus petrolünün tavan fiyatın altında işlem görmesi gerekiyor.

AB’nin, Rusya’dan deniz yoluyla taşınan dizel ve sıvı yakıt (fuel-oil) gibi çeşitli rafineri petrol ürünlerine yönelik ithalat yasağı ve bu ürünlere tavan fiyat uygulaması ise 5 Şubat’ta başlamıştı. Ayrıca, AB ve G7 ülkeleri, Rusya’nın 3’üncü ülkelere yapacağı rafineri petrol ürünleri ihracatına da sınırlamalar getirmişti.

Bu çerçevede, Batı ülkeleri Rusya’ya yüksek değerli ve düşük değerli rafineri ürünleri olmak üzere iki farklı tavan fiyat uygulamaya başlamıştı. Rus dizeline ve gaz yağına varil başına 100 dolar, daha ucuz sıvı yakıt ve açık renkli petrol ürünlerine de varil başına 45 dolar tavan fiyat getirilmişti.