22 Temmuz’da İstanbul’da Türkiye, Rusya, Ukrayna ve Birleşmiş Milletler (BM) arasında imzalanan ve Ukrayna’dan tahıl ve gıda maddelerinin güvenli sevk edilmesini sağlayacak anlaşmayla kurulan dörtlü Müşterek Koordinasyon Merkezi, bugün itibariyle T.C. Milli Savunma Üniversitesi çatısı altında faaliyetlerine başladı.

Merkezde 20 kişilik ekip oluşturulduğu belirtilirken, Türkiye Silahlı Kuvvetleri ve Rusya Silahlı Kuvvetleri temsilcileriyle birlikte Ukrayna ve BM temsilcilerinin de yer alacağı ekibin Türk Deniz Kuvvetlerinden bir amiral tarafından yönetileceğini aktaran TASS haber ajansı, Rus heyetine ise Tuğamiral Eduard Luik’in başkanlık ettiğini ifade etti.

Ukrayna limanlarından tahıl taşıma rotalarında güvenli navigasyon kontrolünün günün her saatinde gerçekleştirileceği belirtilirken, T.C. Cumhurbaşkanlığı Sözcüsü İbrahim Kalın’ın salı günü yaptığı açıklamaya atıfta bulunan Rus haber ajansı, Türk tarafının tahıl taşıma sürecinin tüm aşamalarını yakından izleyeceğini, Rusya ve Ukrayna temsilcileriyle yakın temas halinde olacağını vurguladığını, İstanbul’da imzalanan anlaşmalara göre tahıl taşıyan gemilerin Ukrayna limanlarından çıkışlarında ve girişlerinde kontrol edileceğini hatırlattığını aktardı.

Merkez temsilcilerinin  Türk gemileri dahil tahıl taşıyan tüm gemileri denetleyeceği belirtilirken, Türkiye karasularında ve Ukrayna limanlarına giden gemilerin müşterek merkez tarafından sürekli takip edilerek denetleneceği ifade edildi.

TASS, Türk makamlarının önümüzdeki günlerde Karadeniz üzerinden tahıl taşımacılığının başlamasını beklediğini paylaşırken, Ukrayna limanlarındaki yabancı gemilerin de tarım ürünleri ihracatına dahil edilmesinin planlandığını, bunlar içinde 20’si Türk olmak üzere 70 kadar gemi olduğunu açıkladı.

Uzmanlara göre bu sayıdaki gemi sayesinde ayda 5 milyon ton tahıl sevk edilebileceği düşünülürken, Ukrayna limanlarında biriktiği söylenen 25 milyon ton tahılın ihracatı için oldukça yeterli olduğu vurgulanıyor.

Ukraynalı yetkililer, tahıl ihracatından ayda 1 milyar dolara kadar gelir elde etmeyi bekliyor.

Süreç zorlu olacak

Tahıl ihracı konusunda imzalanan anlaşmaya haftalarca süren çabalar sonucu ulaşıldığına dikkati çeken Kalın, “Uygulama aşamasında fark olmayacak, zorlu olacak, titiz çalışma olacak. Birçok cephede zorluklar olacak. Elbette bu kesin olan bir şey değil. Şu taraf veya bu taraf güvenilir, şu taraf güvenilir değil şeklindeki açıklamalar yerine adım adım ilerlemeliyiz.” dedi.

Herhangi bir ambargo veya yaptırım olmamasına rağmen bazı nedenlerle Rus tahılının ihraç edilemediğine, bu anlaşmanın Rusya’nın da çıkarına olduğuna değinen Kalın, Moskova’nın söz konusu anlaşmayı uygulayacağına inandıklarını belirtti.

Tahıl ihracı için İstanbul’da kurulan merkezin tam olarak çalışmasıyla birlikte ilk geminin birkaç hafta içinde yola çıkmasının hedeflendiği, Ukrayna gemilerinin limanlardan çıkarken ya da girerken Ukrayna’nın kontrolünde olacağı, Odessa Limanı’na gidecek gemilerin ise İstanbul’daki ortak komite tarafından inceleneceğinin altı çizildi.

Rusya Savunma Bakanlığı, aynı zamanda askeri operasyon sırasında Rusya’ya ait savaş gemileri ve diğer gemilerin Ukrayna limanlarının yakınına gelmeyeceğini de imzaladığı anlaşma ile garanti ediyor.

Anlaşmayı Moskova adına imzalayan Rusya Savunma Bakanı Sergey Şoygu, anlaşmanın iki belgeyi içerdiğinin altını çizmişti.

Birinci belgede Birleşmiş Milletler’in (BM)Rus tarım ürünleri ve gübre ihracatı üzerindeki kısıtlamaların kaldırılması konusunda girişimlerini içerirken, ikincisi, Ukrayna tahılının Karadeniz limanlarından güvenli ihracatı için müşterek koordinasyon merkezini içeriyor.

Anlaşma, Rusya’da nasıl değerlendirilmişti?

Ukrayna’dan tahıl ve gıda maddelerinin güvenli sevk edilmesini sağlayacak anlaşmadan dolayı ABD, İngiltere, Fransa, İtalya başta olmak üzere birçok ülkeden Türkiye’ye ve Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’a tebrik ve teşekkür mesajı yayımlanırken, Rusya ve Ukrayna arasındaki barış müzakerelerine tekrar kapı aralayan bir anlaşma olarak nitelendirilen İstanbul anlaşmalarına Rus yetkililerin arada Ukrayna’nın olması nedeniyle daha şüpheli ve soğukkanlı yaklaştıkları gözlemleniyor.

BM’nin Rus tahılı ve gübre ihracatındaki kısıtlamaların kaldırılması için imza atarak yardım sözü verdiğine vurgu yapan Kommersant gazetesi, Rusya’nın bu anlaşmayı tüm risklere rağmen desteklemek için herşeyi yaptığını, birçok Rus yetkilinin anlaşma sonrası yaptığı açıklamaların da bunu gösterdiğini yazdı.

Lavrov: Guterres’in İstanbul’da imzaladığı sözleşmeyi yerine getirmesini umuyoruz

Afrika turu kapsamında Uganda’yı ziyaret eden Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov, Uganda Devlet Başkanı ile görüşmesi sonrası düzenlediği basın toplantısında, Birleşmiş Milletler (BM) Genel Sekreteri António Guterres’in, Rus tahıl ürünleri ihracatı üzerindeki kısıtlamaların kaldırılmasına ilişkin imzaladığı anlaşmadaki yükümlülükleri yerine getirebileceğini umduğunu söyledi.

Gazetecilere konuşan Lavrov, “Rusya’nın Ukrayna tahılının ihracatına yardımına ilişkin İstanbul anlaşmasında aynı zamanda Rusya ile BM arasında bir muhtıra imzalandı. Bu belgede Genel Sekreter António Guterres Rusya’dan gıda ve gübre ihracatına getirilen kısıtlamaların kaldırılmasına dair yükümlülükler üstlendi. Umuyorum ki Guterres imza attığı bu yükümlülükleri yerine getirmeyi başarır” ifadelerini kullandı.

Ukrayna ile Rusya arasındaki barış görüşmelerine de değinen Lavrov, Moskova’nın Ukrayna ile müzakereleri hiçbir zaman reddetmediğini vurgularken, “Düşmanlıkların müzakere masasında sona erdiğini her zaman söyledik. Ancak Kiev’den bir yanıt alamadık” dedi.

Kremlin Sözcüsü Dmitry Peskov, Rusya’nın bu anlaşmanın sonuçlanması için çok çalıştığını vurgularken, ancak anlaşmada öngörülen mekanizmaların etkinliğini değerlendirmek için henüz çok erken olduğunu söyledi.

Rusya, Türkiye, Ukrayna ve BM tarafından imzalanan anlaşmanın Ukrayna’nın Odessa da dahil olmak üzere üç limanından Karadeniz’de oluşturulacak güvenlik kanalıyla tahıl, gıda ve gübre ihracatını içerdiğini hatırlatan Peskov, aynı zamanda Rusya’nın da tahıl ve gübre ihracatını da kapsayan bu anlaşmalar hakkında, “Rusya, bu anlaşmalar üzerinde üzerinde çok çalıştı. Ancak üzerinde büyük emek harcanarak imzalanan anlaşmalar sonrası oluşturulan mekanizmaların işleyişine dair değerlendirmeler yapmak için henüz çok erken” diye konuştu.

Yakın zamanda Türkiye’nin de yakından tanıdığı Rus siyasetçi Vladimir Jirinovski’nin hayata gözlerini yumması sonrası Liberal Demokrat Parti’nin (LDPR) yeni lideri olan, aynı zamanda başından beri Rusya ile Ukrayna arasındaki barış müzakerelerinde Rus tarafını temsil eden Leonid Slutsky, İstanbul’daki tahıl görüşmelerinin sonuçlarının dünya piyasalarındaki gerilimi azaltacağını belirtirken, küresel gıda krizi risklerini ortadan kaldıracağını söyledi.

Slutsky, tahıl ihracat anlaşmasının imzalanmasının Rusya’nın gıda güvenliği konularında pratik anlamda sorumlu yaklaşımını gösterdiğini kaydederken, “Umarız İstanbul’daki tahıl anlaşması dünya piyasalarındaki gerilimi azaltacak, gıda krizi risklerini ortadan kaldıracaktır. Suçlamalara rağmen Rusya’nın küresel gıda krizinin ortadan kaldırılması için ne kadar çaba sarf ettiği de kanıtlanmıştır. Ancak tüm katılımcıların anlaşmanın şartlarını yerine getirmesi daha da önemlidir” diye konuştu.

Devlet Duması Milletvekili Adalbi Shkhagoshev, tahıl ihracatında Rus ürünlerinin arzına ilişkin kısıtlamaların kaldırılması ve Rusya’nın Ukrayna tahılının ihracatına yardımına ilişkin anlaşmaların Rusya’nın eylemlerindeki irade ve şeffaflığı gösterdiğini, vurgularken, öte yandan bu alınan kararların nasıl uygulanacağını izlemek gerektiğinin de altını çizdi.

“Türkiye ve Birleşmiş Milletler’i (BM) bu süreçlere dahil ettiğimiz anda tahıl meselesiyle ilgili durum hareketlendi ve çözüm buldu” diyen Milletvekili, ancak Ukrayna’nın anlaşma şartlarını yerine getirebileceği ile ilgili şüphe duyulduğunu, bu nedenle şartların nasıl gelişeceğini görmek gerektiğini ifade etti.

İktidar partisi Birleşik Rusya Milletvekili Oleg Morozov, Rus tahıl ürünlerinin ihracatının kolaylaştırılmasına yönelik maddeyi içeren bu anlaşmanın BM tarafından da imzalandığına dikkat çekerken, “Rusya’nın Ukrayna tahılının ihracatına yardım garantisi, aslında Rusya’nın kendisi için yararlı olup olmadığına bakmaksızın her türlü insani sorunu çözmeye açık olduğunu göstermektedir” ifadelerini kullandı.

Anlaşma’nın Rusya’nın her türlü insani ve ekonomik sorunu çözmeye açık olduğunu gösterdiğinin altını çizen Morozov, anlaşmanın Rusya için riskler oluşturabileceği düşüncesine rağmen Rusya tarafından desteklendiğini sözlerine ekledi.