Milli Savunma Bakanlığı (MSB), Türkiye, Rusya ve Ukrayna savunma bakan yardımcıları ile Birleşmiş Milletler (BM) yetkililerinin katılımıyla dün başlayan görüşmelerin bugünkü ayağının 22 Temmuz 2022’de imzalanan anlaşmanın kaderini belirleyeceği aktarıldı.

Bugünkü görüşmelerin önemine vurgu yapan Rus resmi haber ajansı TASS, İstanbul’daki toplantıda tahıl anlaşmasının uzatılması ve anlaşmanın Rusya’yı ilgilendiren kısmının uygulanması konularının görüşüleceğinin altını çizerken, gündemde ayrıca tahıl koridorunun işleyişinin güvenliği konularının da yer aldığını hatırlattı.

Müzakerelerin üçlü, dörtlü ve ikili olmak üzere farklı formatlarda gerçekleştirildiğine değinen ajans, 11 Mayıs müzakerelerinin anlaşmanın geleceğini belirleyecek kilit önem taşıdığını, toplantıya Rusya Dışişleri Bakan Yardımcısı Sergey Verşinin’in de katıldığını aktardı.

BM heyetine ise BM Genel Sekreter Yardımcısı ve Acil Yardım Koordinatörü Martin Griffiths liderlik ediyor.

Rusya’nın talepleri

Daha önce anlaşmayı sadece 60 günlüğüne uzatan Rus tarafı, Karadeniz Tahıl Girişimi’nin kaderinin bu anlaşmanın Rusya’yı ilgilendiren kısmının uygulanmasına bağlı olduğunu kaydederken, bu konuda ilerleme olmaması girişimin kaderini tehlikeye atıyor.

Rusya Dışişleri Bakanlığı, BM Genel Sekreteri António Guterres’in çabalarına rağmen paket anlaşmanın Rusya kısmının uygulanmadığını defalarca dile getirirken, Moskova, tahıl girişiminin sürdürülebilmesi için Rusya’nın tarım ve gübre ihracatında ilerleme kaydedilmesi gerektiği konusunda ısrar etmeye devam ediyor.

Moskova’nın anlaşmanın geleceği için dile getirdiği temel gereksinimleri arasında, Rusya’nın tahıl ihracatında önemli ödeme aracı olarak kullanılan Rus kamu bankası Rosselkhozbank’ın uluslararası ödeme sistemi SWIFT ile bağlantısının yeniden sağlanması, ülkeye tarım makineleri, yedek parça ve hizmet tedarikinin yeniden başlatılması, tahıl yüklü gemilerin sigortalanması ve limanlara erişim yasağının kaldırılması yer alıyor.

Rusya, aynı zamanda Tolyatti-Odessa amonyak boru hattının eski haline getirilmesi ve gübre şirketlerimizin hesapları ile mali faaliyetleri üzerindeki blokenin kaldırılmasını talep ediyor.

Moskova, bununla birlikte anlaşma kapsamında yapılan sevkiyatların adil ve şeffaf olması ve ürünlerin ulaştırılmasında Afrika ülkelerine öncelik verilmesi gerektiğini vurgularken, yakın zamanda tahıl girişimi kapsamında 20 Nisan’a kadar Ukrayna üzerinden yaklaşık 5 milyon ton tahıl ihraç edildiğini bildirmiş, sadece yüzde 2,5’lik oranın tahılın en yoksul ülkelere ulaştığına dikkat çekmişti.

Çözümde ilerleme yok

Geçtiğimiz hafta düzenlenen basın toplantısında gazetecilere konuşan Kremlin Sözcüsü Dmitry Peskov, tahıl anlaşmasının geleceği konusunda bazı sinyaller vermiş, Moskova’nın Karadeniz Tahıl Girişimi’nin geleceği ile ilgili henüz iyimser beklentilere sahip olmadığını açıklamıştı.

Peskov, anlaşmanın uzatılmasıyla ilgili yaptığı değerlendirmede, “Rusya, tahıl anlaşmasının tüm parametrelerini yerine getirmekle ilgilenmekte, bu konudaki temaslarını da sürdürmektedir. Ancak şimdiye kadar iyimserlik için çok mütevazi nedenler var ve aksini söylemek mümkün değil” diye konuştu.

Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov ise Moskova’nın BM Genel Sekreteri’nin anlaşmaya dahil olan Rusya’nın gıda ihracatı üzerindeki kısıtlamaları kaldırma çabalarını gördüğünü ve bu çabaları takdir ettiğini vurgulamış, Karadeniz Tahıl Girişimi’ni öne sürerek kurnazlık yaptığına inanmadığının altını çizmişti.

Ancak Lavrov’a göre de tahıl anlaşmasının Rus gıda ürünleri üzerindeki engellerinin kaldırılmasıyla ilgili olan kısmında hiçbir sonuca ulaşamayan BM, “Gerekirse bu girişimin çerçevesi dışına çıkarak tahıl sevkiyatlarını Türkiye ile yapma şansımız var. İki ülke lideri zaten bu planları masaya yatırdı” diye konuşmuştu.

Nisan ayında Türkiye Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu ile Cumhurbaşkanlığı Külliyesi Sergi Salonu’nda ortak basın toplantısında konuşan Lavrov, sözlerini şu şekilde sürdürdü:

“BM ile ülkemiz arasında özel mutabakatla sağlanan bu paketin Rusya kısmı hiçbir şekilde uygulanmıyor. Hem Türk dostlarımız hem de bu paketin tamamını başlatan Sayın (Antonio) Guterres’in tüm çağrıları ve talepleri Batılı ülkelere yöneltiyor ama herşey nafile. Rus gıda ürünlerinin finansmanı, lojistiği, tahıl taşıyan gemilerin sigortalanması gibi tüm engeller sürüyor, hatta daha da zorlaştırılıyor. Bu anlaşmayı bir kez 120 günlük ikinci bir süre için uzatmak zorunda kaldık ve birilerinin bu sorunları gerçekten çözebileceğine inandık. Herhangi bir işaret görmeyince bazılarının vicdanına başvurmaktan yorulduk. Rus gübre ve tahıl ihracatının önündeki engellerin kaldırılmasında daha fazla ilerleme kaydedilmediği taktirde bu anlaşmanın gerekli olmayacağı gerçeğine dayanarak anlaşmayı sadece 60 gün uzatmayı teklif ettik.”

Türkiye’nin rolü

Haber ajansı TASS, uzmanlara göre Avrupa Birliği ve ABD’nin tahıl anlaşmasının devamını sağlamak adına Rusya’ya uygulanan bazı kısıtlamaları kaldırma konusunda anlaşmaya varmasının muhtemel olduğuna değinirken, bugünkü kilit görüşmelerde tarafların muhtemelen Türk kamu bankası Ziraat Bank üzerinden Rusya’nın tahıl ihracatında ödeme işlemlerini tartışacağını bildirdi.

Türkiye’nin daha önce kamu bankaları yoluyla Rus tahıl ve gübre alımlarında ödeme operasyonlarını yürütmeye potansiyel olarak hazır olduğunu duyurduğuna vurgu yapan ajans, öte yandan Türk bankalarının yaptırım sevdalısı Batı’dan bazı güvenceler beklediğinin de altını çiziyor.

Türkiye Milli Savunma Bakanı Hulusi Akar’ın Ankara’nın tahıl anlaşmasının tüm tarafların çıkarına olacak şekilde uzatılması için çalıştıklarını ifade ettiğine değinen ajans, tahıl koridorunun sona ermesinin Türkiye üzerinde son derece olumsuz bir etki yaratacağını vurguladığı yazısında, “Güvenilir bir ortak ve arabuluculukta bir marka haline gelen Ankara’ya olan güveni azaltacağı bir gerçek. Dolayısıyla Türkiye için bu anlaşmanın sona ermesi gibi bir seçenek yok” ifadelerine yer verdi.

Tahıl Koridoru Anlaşması

Karadeniz Tahıl Koridoru Anlaşması Türkiye, Ukrayna, Rusya ve BM arasında 22 Temmuz 2022’de İstanbul’da yapılmıştı.

19 Kasım 2022’den itibaren 120 gün uzatılan anlaşma, 18 Mart’ta yeniden uzatılmıştı.

Ukrayna Altyapı Bakanı Oleksandr Kubrakov, anlaşmanın süresinin 120 gün, Rusya Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Mariya Zaharova ise bu sözleri yalanlayarak sadece 60 gün süreyle uzatıldığını açıklamıştı.