Rusya, kendisine uygulanan binlerce yaptırımın bazılarıyla başa çıkarken, hükümet ve iş dünyası devam eden bankacılık ve uluslararası ödemelere yönelik sorunlara “yenilikçi” çözümler arıyor.
Batılı ülkelerin Ukrayna’ya düzenlenen askeri operasyonun ardından önde gelen Rus bankalarını SWIFT ödeme sisteminden çıkarması, ithalat ve ihracatta ortaya çıkan ödemeler sorunu Rus hükümetinin başını ağrıtmaya devam ediyor.
Söz konusu kısıtlamalar, Rusya’nın ödemelerde özellikle dolar ve avro kullanımında zorluklar yaşamasına neden olurken, başta enerji olmak üzere uluslararası ticarete büyük ölçüde bağımlı durumdaki ekonomisini etkiliyor.
Rusya, SWIFT yasağına yanıt olarak kendi ödeme sistemlerinin gelişimini hızlandırırken, bu alanda özellikle 2014’te geliştirmeye başladığı ve Aralık 2017’de kullanıma açtığı SPFS (Mali Mesajlaşma Sistemi) ön plana çıkıyor.
Ülke içinde ve yabancı ülkelerle bankalar arası işlemleri kolaylaştırmayı amaçlayan SPFS’ye 2023 itibarıyla 400’den fazla finans kuruluş bağlanmıştı.
Rusya Merkez Bankasının Visa ve Mastercard’a alternatif olarak geliştirdiği Mir ödeme sistemi ise yine Batılı ülkelerin uyguladığı yaptırımların hedefi olurken, çok sayıda ülke ikincil yaptırım endişesiyle Mir kartlarının kullanımına sınırlama getirmişti.
Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, 2022’de yaptığı bir konuşmada, “Devletler ve finansal gruplardan oluşan dar bir kulübün kontrolü altında” diye tanımladığı uluslararası ödemeler sistemine alternatif çözümler geliştirilmesi talimatını vermişti.
Buna yönelik çalışmalara hız veren Rus hükümetinin odaklandığı konular arasında ulusal para birimleriyle ticaret, BRICS Bridge projesi ve kripto paralar ön plana çıkıyor.
Ulusal para birimleri
Batılı ülkelerle ekonomik ilişkileri önemli ölçüde azalan Rusya, Asya ve Körfez ülkeleriyle işbirliğini artırarak kayıplarını telafi etmeye çalışıyor. Bu ülkelerle ikili ticaret anlaşmaları yaparak, ticarette dolar ve avro yerine ulusal para birimleriyle yürütülen işlemleri artırmayı hedefleyen Rusya, özellikle Çin ve Hindistan’la yaptığı enerji ticaretinde ruble, yuan veya rupi kullanıyor.
Putin, haziranda St. Petersburg Uluslararası Ekonomi Forumu’nda yaptığı konuşmada, Rusya’nın ihracatında dolar ve avronun payının 2023’te yarı yarıya azaldığını, rublenin ihracat ve ithalattaki payının ise yüzde 40’a çıktığını söylemişti.
Rusya, 2030 itibarıyla dolar ve avro dışı ulusal para birimlerinin tüm uluslararası ticaretteki payını yüzde 80’e çıkarmayı hedefliyor.
Öte yandan, Rusya’nın Çin ve Orta Asya ülkeleriyle yaptığı ticarette ulusal para birimleri kullanılmasına rağmen bankalar nezdinde sorunlar yaşandığına dair bilgiler sıklıkla gündeme gelmeye devam ediyor.
Uzmanlar, Rusya’nın Hindistan’la ticaretinin, yaptırım tehdidinden ötürü bankalar üzerinde artan baskının yanı sıra rupinin tam olarak dönüştürülebilir bir para birimi olmaması nedeniyle karmaşıklaştığına işaret ediyor.
BRICS Bridge
Son yıllarda katılan yeni ülkelerle genişleyen ve küresel ticaretteki payı yüzde 40’a yaklaşan BRICS, Batılı ülkelerden kopuş sürecinde Rusya için önemli bir rol oynuyor.
BRICS nezdinde yürütülen ticarette ulusal para birimlerinin kullanımını artırmak için çalışmalar yapan Rusya, son dönemde ortaya çıkan “BRICS Bridge” adlı projeye de önem veriyor.
Geliştirilme aşamasındaki BRICS Bridge, ticarette özellikle dolara bağlılığı azaltmayı hedefleyen, çok taraflı bir dijital ödeme platformu projesi olarak ön plana çıkıyor. Blokzincir temelinde ve merkez bankaları tarafından geliştirilen dijital para birimleriyle de uyumlu bir sistem olması planlanan BRICS Bridge’te diğer dijital varlıkların da kullanılması planlanıyor.
Rusya Parlamentosunun üst kanadı Federasyon Konseyi Başkanı Valentina Matviyenko, 1 Ağustos’ta yaptığı açıklamada, projenin iyi bir hazırlık aşamasında bulunduğunu belirterek, “Eğer proje işe yararsa, o zaman dünyada, iyi anlamda bir bomba etkisi yaratacak.” ifadesini kullanmıştı.
Kripto paralar
Rusya’da son dönemde popülerliği hızla artan kripto paralar da giderek daha fazla resmiyet kazanıyor. Rusya Merkez Bankası 2021’de hazırladığı raporla ülkede kripto paraların tümüyle yasaklanmasını talep etmişti ancak kripto paralar, Ukrayna savaşının ardından Rus bankalarının SWIFT ödeme sisteminden çıkarılması nedeniyle giderek yaygınlaştı.
Rus hükümeti de geleneksel finansal sistemlerini kullanmamanın bir yolu olarak kripto para birimlerine ilgi gösteriyor.
Rusya’da, parlamentonun alt kanadı Devlet Duması, kripto para madenciliğini yasal hale getiren yasayı 30 Temmuz’da dijital finansal varlıkların uluslararası ödemelerde kullanılmasına izin veren yasayı da 27 Şubat’ta kabul etti.
Rusya Merkez Bankası Başkanı Elvira Nabiullina, yıl sonuna kadar uluslararası ödemelerde kripto para kullanılmasının başlayabileceğini ifade etti. Ancak, çok sayıda ülke kripto para birimlerine yönelik kendi kurallarını geliştirdiğinden, uluslararası ticarette kripto paraların nasıl bir şekilde kullanılacağı ve bu sistemin güvenliği belirsizliğini koruyor.
Rusya Merkez Bankası dijital rubleyle ilgili deneme çalışmalarına geçen yıl başlatırken gelecek yıllarda yaygınlaşmasını bekliyor.
